‘Veraarden’ in de praktijk
Een Nederlandse werkgroep heeft in Duitsland haar licht opgestoken over composteren; op de eerste plek in Europa waar dit mogelijk is. Het bezoek aan Meine Erde heeft mooie inzichten opgeleverd, leren we van twee deelnemers.
John de Graaff - Vakblad Uitvaart - Jaargang 39, nummer 2, maart-april 2023
https://uitvaartmedia.com/vakbladuitvaart
De trip naar Mölln, bij Hamburg, was een idee van Immanuel Baan van de gelijknamige uitvaartonderneming in Amersfoort. “Al sinds mijn start in de branche, vier jaar geleden, heb ik grote belangstelling voor composteren. Eerst heb ik gekeken naar de VS, waar het al wordt toegepast, maar die contacten hebben niet tot een samenwerking geleid.”
Eind vorig jaar kwam het Duitse bedrijf in beeld. “Hierdoor komt composteren in Europa binnen handbereik. Ik heb contact gezocht, gesprekken gevoerd en kreeg de vraag van het Netwerk Uitvaartvernieuwers om een lezing erover te verzorgen bij de BGNU. Aangezien de methode in Duitsland al is toegestaan en wordt toegepast, wilde ik met een paar mensen onderzoeken wat de mogelijkheden voor Nederland zijn.”
Snelkookpan
Drie ‘uitvaartkenners’ gaven aan zijn oproep gehoor eind februari een paar dagen af te reizen naar Noord-Duitsland om Europa’s eerste alvarium (‘heiligdom’ - bijenkorf in het Latijn, red.) te bezoeken. Naast Baan waren dat religiewetenschapper Brenda Mathijssen van de Rijksuniversiteit Groningen, Susanne Duijvestein van uitvaartonderneming Susanne bij Afscheid en Evert de Niet namens Stichting GreenLeave.
“Mijn belangrijkste indruk? Pablo Metz en Max Hüsch, de oprichters van Meine Erde, hebben ontzettend goed nagedacht”, concludeert Baan. “Niet alleen over de techniek, maar ook over de rituelen eromheen en alle andere facetten om een waardig afscheid vorm te geven. Sinds 2022 hebben ze een cocon, waarin het lichaam in 40 dagen in een substraat van stro, gras en koolstof wordt omgezet in vruchtbare aarde. Zie het als een snelkookpan… een lichaam ontbindt en wekt daarbij warmte op waardoor het proces versnelt. Na 40 dagen worden de botten vermalen en vermengd met de compost. Deze ongeveer 150 liter aarde is geschikt voor de eigen tuin, een natuurgebied of anderszins.”
“‘Composteren snel in Nederland mogelijk maken’”
Wetswijziging
Baan ziet bijna geen nadelen aan dit ‘veraarden’, zoals hij dit proces is gaan noemen. “Veertig dagen is ook ongeveer de periode waarin nabestaanden nu moeten wachten om over de as van een overledene te beschikken. Zeker, een uitvaartcentrum moet wel ruimte kunnen maken. Er moeten meerdere cocons gedurende die 40 dagen een plek krijgen. Dat vergt natuurlijk meer ruimte dan een asbus, maar er is nauwelijks energie nodig voor het proces.” De consumentenprijs bij Meine Erde is momenteel 2100 euro.
De naderende modernisering van de Wet op de lijkbezorging (Wol) zou volgens Baan ruimte moeten bieden om een methode als composteren mogelijk te maken. “Zo lang de wet nog niet is doorgevoerd, heb ik hoop. In het concept van enkele jaren geleden stond een passage dat nieuwe vormen van lijkbezorging worden toegestaan mits ze duurzamer zijn en goed worden bevonden door de Gezondheidsraad. Ik hoop dat zo’n tekst erin blijft.”
Die hoop is onder meer gevestigd op mede-delegatielid Mathijssen. “Brenda was lid van de adviescommissie van de Gezondheidsraad, die in 2020 een positief advies uitbracht over resomeren. Zij heeft bovendien goede contacten bij Binnenlandse Zaken. Aan de uitvaartsector nu de taak het draagvlak voor composteren te verwoorden en zichtbaar te maken richting Tweede Kamer en wetgever. Als werkgroep willen we doorpakken om deze uitvaartmethode op korte termijn ook in Nederland mogelijk te maken.”
Openheid
Als universitair docent aan de Rijksuniversiteit Groningen, gespecialiseerd in de omgang met sterven, dood en rouw in Europa, moest Brenda Mathijssen de studiereis eigenlijk wel meemaken. “Tijdens de lezing, eind vorig jaar, werd verteld over het initiatief om naar Duitsland te gaan. Daar wilde ik echt bij zijn. Vooral om te weten te komen wat voor vragen er over de methode leven en wat voor informatie er beschikbaar is.”
Ze spreekt van ‘een mooie trip, met heel interessante mensen’. “Mij is vooral de openheid bij Meine Erde opgevallen. Het bedrijf heeft van de lokale politiek de ruimte gekregen een zestal transformaties te doen, zoals ik dat noem, die bijzonder goed worden gemonitord. Ik vind de methode veelbelovend, vooral gezien de controleerbaarheid. Neen, niet al mijn zorgen zijn in één keer weggenomen. Zo is nog wel een vraag wat er precies in het residu zit.”
Politiek gezien ziet Mathijssen in Den Haag welwillendheid voor nieuwe uitvaarttechnieken. “Maar of het lukt die in de gemoderniseerde Wol mee te nemen, weet ik niet.” Zij steunt het voorstel van Baan om de nieuwe wet zodanig op te stellen dat wijzigingen eenvoudiger zijn te realiseren. “Dat biedt sneller ruimte voor nieuwe ontwikkelingen.”