Bezoek aan Meine Erde.
Op maandag 27 februari 2023 bracht een vertegenwoordiging van de uitvaartbranche een bezoek aan Meine Erde in Duitsland, de eerste plek in Europa waar humaan composteren mogelijk is als vorm van lijkbezorging.
Achtergrond
Sinds de legalisatie van ‘natural organic reduction’ in de Amerikaamse deelstaat Washington in 2019 en de onderzoeken van Stichting Metamorfose in België is er ook in Nederland een toenemende belangstelling merkbaar voor humaan composteren, ook bekend als humusatie of veraarden. Toen de Gezondsheidsraadcommissie voor Toelaatbaarheid nieuwe vormen van lijkbezorging in 2020 haar adviesrapport uitbracht aan de minister voor Binnenlandse Zaken, bleek er echter nog onvoldoende data beschikbaar voor het uitbrengen van een advies over de toelaatbaarheid van deze techniek. Intussen bleef de belangstelling groeien, binnen en buiten de uitvaartbranche, en startte er in 2022 ook een eerste plek voor ‘Reerdigung’ in Europa: Meine Erde.
Op 13 december nam het Platform Uitvaartzorg initiatief voor het organiseren van een bijeenkomst rondom dit thema, waar een duidelijke branchebrede interesse kenbaar is gemaakt voor het onderzoeken van de mogelijkheden om humaan composteren mee te kunnen nemen in de uitgestelde actualisatie van de Wet op de Lijkbezorging. Een kernteam bestaande uit Immanuel Baan (Immanuel Baan Uitvaartzorg), Brenda Mathijssen (Rijksuniversiteit Groningen), Evert de Niet (Stichting Greenleave) en Susanne Duijvestein (Bij Afscheid) stond op om vervolgstappen te zetten, te beginnen met een studiereis naar Meine Erde.
Meine Erde
De twee Berlijnse ondernemers Pablo Metz en Max Hüsch startten in 2020 het bedrijf Meine Erde om een natuurlijkere vorm van lijkbezorging in Duitsland mogelijk te maken, waarbij een lichaam op een milieuvriendelijke wijze transformeert tot vruchtbare aarde. Ze ontwierpen een afgesloten cabine (‘Kokon’), gevuld met fijne snippers van onder andere stro en hooi, en voorzien van zuurstoftoevoer en meetsensoren, waarin het lichaam in gecontroleerde omstandigheden gedurende veertig dagen transformeert. In hun onderzoeksperiode werkten ze parallel aan de doorontwikkeling van de techniek ook aan het verkrijgen van wetenschappelijke onderzoeksdata, aan het onderzoeken van draagvlak onder burgers, uitvaartorganisaties en kerkelijke organisaties en aan het vinden van wettelijke mogelijkheden om deze methode in de praktijk te brengen. Ze kregen van de Noord-Duitse deelstaat Sleeswijk-Holstein de mogelijkheid om dit met een tijdelijk wettelijk experimenteerkader uit te voeren in een verlaten kerkgebouw in Mölln.
In 2022 de deuren van hun eerste ‘Alvarium’. Meine Erde verzorgt in dit Alvarium enkel de technische veraarding, eventueel voorafgegaan door een afscheidsritueel. Voor alle andere onderdelen van de uitvaart worden naasten begeleid door uitvaartorganisaties. Op het moment van ons bezoek was de vijfde Reerdigung voltooid.
Het proces van veraarden
(als je alles wilt weten)
Na eerst elders te zijn opgebaard, wordt een overledene al dan niet begeleid door familie binnengebracht in het Alvarium, gehuld in enkel een wade en dus zonder kleding. Met behulp van een openschuivende draagbaar wordt de overledene in de met het hooimengsel gevulde Kokon gelegd. Het lichaam wordt ritueel ontdaan van de wade en toegedekt met het hooimengsel. De Kokon wordt vervolgens met een deksel afgesloten en in een groter compartiment (de ‘Comb’) aangesloten om veertig dagen lang niet geopend te worden. Met behulp van meetsensoren voor onder andere temperatuur en humiditeit wordt het transformatieproces nauwlettend gevolgd en indien nodig kan er met reeds aangelegde toevoersbuizen warmte of water aan het proces worden toegevoegd. Door middel van een langzame geautomatiseerde wiegbeweging wordt de zuurstofverdeling binnenin de Kokon gereguleerd.
Zodra het transformatieproces na veertig dagen is voltooid, wat geconstateerd wordt op basis van de stabiliserende temperatuurontwikkeling, wordt de Kokon geopend en wordt de aarde gescheiden van de menselijke botten, die in deze procesfase nog resteren. Met de huidige versie van de Kokon gebeurt deze processtap nog manueel, in de nabije toekomst geautomatiseerd. De botten worden apart gecremuleerd en vervolgens weer samengevoegd met de aarde. Op dit punt is het Reerdigungsproces voltooid.
In het huidige Duitse wettelijke kader is het nog onvermijdelijk dat de getransformeerde aarde een bestemming dient te krijgen op een begraafplaats, gelijk aan de asbestemming na crematie. Slechts enkele deelstaten staan open voor het begraven van de aarde. De uitvaartorganisatie draagt zorg voor dit laatste onderdeel. De aarde, ongeveer 150 liter in hoeveelheid, wordt gehuld in een doek en vervoerd in een doodskist naar de begraafplaats gebracht, waar de begrafenis in het bijzijn van de familie kan plaatsvinden. In principe wordt de getransformeerde aarde ondiep begraven, met daarboven een dunne laag normale aarde.
In de nabije toekomst wordt de lijkbezorgingswet van Sleeswijk-Holstein naar verwachting uitgebreid met de mogelijkheid om veraard te worden. Ook is de verwachting dat andere deelstaten zullen volgen in het mogelijk maken van het Reerdigungsproces zelf. Intussen werkt Meine Erde aan zowel de doorontwikkeling van de technologie als opschaling van het aantal Kokons en aantal Alvariums.
